شایستگی شغلی چیست و چه انواعی دارد؟
شایستگی‌های شغلی چیست؟ یکی از مهم‌ترین موارد در فرآیند استخدام سارمان‌ها است که می‌تواند شما را به شغل مورد نظرتان برساند و موفقیت فردی و سازمانی را تضمین کند. پس علاوه بر دانش شغلی، توانایی ذهنی و ضریب هوشی، مولفه‌هایی مثل ارزش‌ها و سبک فردی، ویژگی‌های شخصیتی، انگیزش فرد و سبک زندگی بسیار حائز اهمیت هستند. این متغیرها در هر سازمان با توجه به مدل‌های شایستگی شغلی، ارزش‌ها و اهداف خود متفاوت هستند.
تحلیل داده‌های سازمان و استفاده از سرمایه‌های انسانی سازمان، یکی از فرآیندهایی است که مدل شایستگی شغلی را تکمیل می‌کند. این مدل به بررسی بهینه عوامل و متغیرهای مختلف برای رسیدن به ارزش شغلی کمک می‌کند. طراحی و اجرای فرآیندهای مناسب برای استخدام، آموزش و تدوین مسیر شغلی کارکنان اهمیت بالایی دارد و تدوین و حفظ آن باعث آسان‌تر و کارآمدتر شدن روند استخدام برای منابع انسانی می‌شود. همچنین به شناسایی و کسب مهارت‌های خاص و افزایش بهره‌وری کارکنان نیز کمک می‌کند. مصاحبه با افراد بهترین نحوه استخراج شایستگی‌های شغلی است که باعث شناسایی دانش، مهارت و توانایی افراد می‌شود. افرادی که در پوزیشن شغلی منابع انسانی مشغول به کار هستند، پیشنهاد می‌شود که حتما در دوره تخصصی منابع انسانی شرکت نمایند تا بتوانند روند استخدام را به بهترین شکل ممکن مدیریت نمایند.
شایستگی شغلی چیست؟
شایستگی‌های شغلی چیست؟ به مجموعه مهارت‌های ضروری گفته می‌شود که به طور ویژه برای شغل یا جایگاهی خاص مورد نیاز هستند و این موضوع اهمیت متفاوتی برای افراد مختلف در سازمان دارد. این مدل شایستگی به بهترین شکل ممکن، مهارت‌ها و توانمندی‌های مهم و ضروری کارمند را مشخص می‌کند.
به طور کلی شایستگی‌ها ترکیبی از یک یا چند مهارت بوده که با دانش، توانایی و رفتار فرد ترکیب می‌شود و فرد را قادر می‌کند به شکل موثری وظایف و کار خود را انجام دهد. به طور کلی لیست شایستگی‌های شغلی معمول و مورد انتظار برای اکثر مشاغل شامل شایستگی‌های مدیریت کارکنان، شایستگی توسعه فردی، شایستگی رهبری، شایستگی استدلال منطقی، شایستگی‌های فنی و شایستگی مشترک است. در ادامه به تعریف شایستگی و انواع آن می‌پردازیم.
شایستگی مدیریت کارکنان
مطالعه برنامه استراتژیک سازمان یکی از منابع مهم در تدوین شایستگی‌های شغلی است که هدف آن کارمندیابی، انتخاب، ارزیابی و توسعه کارکنان است. آموزش و توسعه مهارت کارکنان، مدیریت عملکرد، کوچینگ و منتورینگ و تیم‌سازی مهارت‌های این شایستگی شغلی است.
آموزش و توسعه مهارت کارکنان: این مهارت شامل شناسایی فرصت یادگیری است و به افراد کمک می‌کند تا دانش، شایستگی و مهارت‌هایشان را توسعه دهند. کارفرما برای توسعه شایستگی‌های و مهارت‌های کارکنان، به آن‌ها وظایف مرتبط محول می‌کند.
مدیریت عملکرد: نظارت بر عملکرد کارکنان و حرکت در راستای اهداف سازمان از فرآیند مستمر مدیریت عملکرد هستند. تعیین نمودن اهدافی شفاف و سنجش‌پذیر و داشتن راهکارهایی برای مقابله با چالش‌های مدیریت عملکرد مواردی هستند که کارفرما از شما انتظار دارد.
تیم‌سازی: کارفرما افرادی را که شایستگی تیم‌سازی دارند و می‌توانند به صورت فعال همکاری کنند، تشویق می‌کند. واکنش مناسب در برابر پیشنهادها و ایده‌های دیگران از شاخصه‌های مهم این شایستگی است.
کوچینگ و منتورینگ: مدیران مشاغل فنی باید حتما از کوچینگ و منتورینگ که جزو یکی از انواع مدل‌های شایستگی شغلی است برخوردار باشند. زیرا در برخی مواقع لازم است تا کارکنان را راهنمایی کنند. کوچینگ و منتورینگ کارکنان مهارت خاصی می‌خواهد که مدیر باید این استعداد را داشته باشد. گوش کردن فعال و پاسخ مناسب برای پرسش‌ها و به اشتراک گذاشتن تجربیات حرفه‌ای با دیگران از مصادیق این شایستگی هستند.
شایستگی برای توسعه فردی
یکی از مواردی که در ارزیابی شایستگی شغلی مورد توجه قرار می‌گیرد شایستگی برای توسعه‌ها فردی است. در این فرآیند بلند مدت، مهارت های فردی به صورت مداوم ارزیابی شده و اهداف شغلی برای به حداکثر رسیدن قابلیت‌های شغلی، تعیین می‌شوند. برای توسعه فردی در محیط کار از روش‌های مختلفی مثل کاهش زمان صرف شده، ارزیابی و تبادل مهارت‌های خود با دیگران و کسب مهارت های جدید، استفاده می شود. مهارت‌های شایستگی توسعه فردی عبارتند از:
تعهد برای بهترین شدن: کمال طلبی و تلاش مستمر برای بهترین شدن یکی از مهم ترین مهارت های توسعه فردی است. کار خود را بر مبنای داده‌ها ارزیابی کنید، به دنبال راه‌هایی برای بهبود عملکردتان باشید. این رفتارها تلاش شما برای بهتر شدن را نشان می‌دهد.
تفکر سازمان یافته: توانایی به کار بردن مهارت‌های ذهنی برای ترسیم نقشه ذهنی، ایده‌ها و مفاهیم و منسجم کردن افکار و آوردن روی کاغذ در مشاغل فنی و پروژه ای کاربرد دارد. از نقشه‌های ذهنی برای نمایش داده‌های پیچیده و نمایش دقیق اطلاعات پیچیده به صورت شفاف برای به اشتراک گذاشتن با دیگران استفاده می‌شود.
پیشرفت شغلی: اولویت قرار دادن پیشرفت کاری باعث موفقیت در کار می‌شود. این شایستگی نشان‌دهنده اراده و تعهد شما برای ارائه عملکرد بهتر برای سازمان است. از مصادیق این شایستگی می‌توان به تلاش در جهت بهبود شایستگی‌ها و پیدا کردن راه‌هایی برای سرعت بخشیدن و تسهیل پیشرفت شغلی اشاره کرد. این مهارت و شایستگی بعضی مواقع به صورت ارتقا جایگاه شغلی یا به صورت واگذاری مسئولیت های سنگین تر نشان داده می‌شود.
شایستگی رهبری
شایستگی شغلی رهبری یکی از مهارت‌های ضروری به ویژه برای مدیریت تیم و موقعیت‌های ارشد در سازمان است. یک رهبر برای کارآمد بودن باید از یک سری شایستگی‌ها برخوردار باشد. برای ایفای نقش رهبری در یک سازمان، بسیاری از ویژگی‌های رفتاری و شخصیتی وجود دارند که برخی از آن‌ها اهمیت بیشتری دارند.
مهارت ادراکی، انگیزه دادن، ترغیب کارکنان، صداقت و مهارت‌های ارتباطی و هوش تجاری ویژگی‌های یک رهبر موفق است. رهبری که مهارت ارتباطی بالایی دارد ولی از دانش فنی شغل مربوطه و هوش تجاری برخوردار نباشد، موفق نخواهد بود، پس این موضوع برای تبدیل شدن به رهبر موفق ضروری است. لیست شایستگی‌های شغلی رهبری عبارتند از:
1. مدیریت راهبردی
مدیریت درست باعث موفقیت همه کسب و کارها و سازمان‌ها می‌شود. برای دستیابی به شایستگی رهبری فرد باید بتواند همزمان چند فرآیند و سیستم را تحلیل کند. همچنین باید داده‌ها را برای رسیدن به بینش درباره نحوه کار سازمان ارزیابی نماید و تصمیمی آگاهانه بگیرد.
2. برنامه ریزی برای آینده
مدیر موفق باید بتواند برای آینده، برنامه ریزی موثر انجام دهد. بسیاری از مشاغل و سازمان‌ها برای موفقیت، به برنامه ریزی دقیق در حوزه‌های کاری مختلف نیاز دارند. برای کسب جایگاه مدیر باید بتوانید قبل از برنامه‌ریزی، نیازها و الزامات هر کسب و کار را پیش‌بینی کنید، در فعالیت‌ها و عملیات مختلف برنامه ریزی دقیق داشته باشید. همچنین باید بتوانید دشواری‌ها را پیش‌بینی کرده و برای مقابله با آن‌ها برنامه‌ای منعطف ارائه دهید.
3. مدیریت تغییر
به عنوان مدیر برای هدایت سازمان، باید بتوان دوره‌ای از تغییرات در سازمان مثل تغییر بودجه، تغییر ارائه خدمات و… را مدیریت کرد. در مدیریت تغییر باید برای پذیرش تبعات روحی و روانی تغییر به سایرین کمک کرد. مدیر باید تغییر را بپذیرد و راهکارهایی برای عبور بهتر از دوره تغییر ارائه داد.
4. انگیزه دادن و ترغیب کارکنان
به عنوان مدیر انتظار می‌رود در شرایط مختلف و موقعیت‌های متفاوت به کارکنان انگیزه دهید. برای انگیزه دادن به دیگران، ابتدا باید انتظارات را بازگو کنید و به صحبت‌های دیگران توجه نمایید. برای پشتیبانی از نظرتان باید استدلال قوی داشته باشید و با هر شخص با زبان مورد پسند صحبت کنید تا منظور را بهتر متوجه شود.
شایستگی برای مهارت‌های ارتباطی
در مصاحبه که از بهترین نحوه استخراج شایستگی‌های شغلی است، شایستگی مهارت‌های ارتباطی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. یکی از ویژگی‌های کارمند ایده‌آل که در هر کسب و کاری بسیار حیاتی است، داشتن مهارت‌های ارتباطی مثل انتقال و اشتراک اطلاعات به صورت شفاهی و کتبی است.
مشتری مداری: مشتری مداری یکی از موارد بسیار مهمی است که در هر کسب و کار و خدماتی که ارائه می‌شود، باید اولویت قرار داد. ارائه بهترین خدمات و محصولات به مشتری، ارائه حداکثر اطلاعات و پاسخ به سوال‌های مشتری و رسیدگی به شکایات و رفع مشکلات مشتری از مواردی است که باید به آن‌ها توجه کرد.
توانایی مدیریت مشتریان: مهارت‌های مختلف از جمله گفتگوی فعال و واکنش مثبت با انتقاد مشتری و ارائه خدمات برای مدیریت رابطه با مشتریان را داشته باشید. این مهارت باعث افزایش وفاداری مشتری و ایجاد اعتماد می‌شود.
هوش عاطفی بالا: هوش عاطفی بالا کمک می‌کند تا نیازهای مشتریان را بهتر بشناسید و در نتیجه کسب و کار را در آن جهت سوق دهید.
مهارت گفتگوی فعال: شما باید مهارت گفتگوی فعال را داشته باشید. یعنی نه تنها بتوانید هنگام گفتگو، منظور دیگران را متوجه شوید، بلکه منظور خود را با سرعت مناسب و خیلی شفاف برسانید. همچنین تماس چشمی را برای حفظ توجه مخاطب حفظ کنید.
همکاری: برقرار کردن روابط قوی درون سازمان یا بیرون از سازمان از مهارت‌های ارتباطی است. تمایل نشان دادن برای شناخت ایده‌ها و تجربه‌های دیگران و حفظ راه‌های ارتباطی با سازمان‌های دیگر برای مواقع ضروری از شاخصه‌های این شایستگی است.
شایستگی استدلال منطقی
برای تعیین ایفای نقش در شغل و توانایی آن‌ها در سازمان‌ها باید شایستگی فرد مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. هدف از ارزیابی شایستگی شغلی، کارمندیابی و انتخاب، تشویق و تنبیه، شناسایی استعداد فرد، آموزش و بهسازی و برنامه ریزی نیروی انسانی است. توانایی استدلال منطقی، یکی از این شایستگی‌ها است. بررسی داده‌ها و حقایق و تفکر منطقی و تصمیم‌گیری بدون دخالت احساسات باعث موفقیت در کار می‌شود. این شایستگی شامل مهارت‌های تصمیم‌گیری، شناسایی الگوها و ارتباطات، رویکردهای روشمند، تحقیق و حل مسئله است.
تصمیم‌گیری: در بسیاری از مشاغل باید درباره مسائل مختلف نیازهای کسب و کار را اولویت‌بندی نموده، داده‌ها را تحلیل کرده و در نتیجه بهترین تصمیم را گرفت.
شناسایی الگوها و ارتباطات: شناسایی الگو، ارزیابی و نتیجه گیری برای پیش بردن کسب و کار ضروری است. برای کسب این شایستگی، شناسایی ناهماهنگی‌ها در داده‌ها و فهمیدن الگوها و روابط در محیط کسب و کار بسیار مهم است.
رویکردهای هوشمند: تجزیه کار به کارهای کوچک‌تر و تقسیم بین اعضا و شناسایی دشواری‌های احتمالی هنگام طراحی رویکرد از مهارت‌های لازم در این شایستگی است.
تحقیق: خیلی از مشاغل به ویژگی‌هایی مثل جمع‌آوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل و دسته‌بندی نیاز دارند. شناسایی منابع مرتبط با اطلاعات و استفاده از داده‌ها و نتایج تحقیقات در فرآیند تصمیم‌گیری بهتر بسیار مؤثر هستند.
حل مسئله: یکی از شایستگی‌های بنیادی در هر جایگاه شغلی، توانایی حل مسئله است. برای کسب این شایستگی باید توانایی شناسایی علت و معلول مشکلات و تحلیل اطلاعات برای رسیدن به راه‌حل مناسب را پرورش داد.
شایستگی‌های فنی
تعریف شایستگی شغلی نوعی دیدگاه سیستمی به کارکنان است که همه خصوصیات و مهارت‌های اثربخش در انجام درست وظایف و مسئولیت‌های فرد را در نظر می‌گیرد و انواع مختلفی دارد. شایستگی فنی یکی از انواع شایستگی‌ها است که شامل مهارت‌های کار با رایانه، تفکر خلاق، طراحی نوآورانه فرآیندها و توسعه خط مشی و مدیریت داده است. این شایستگی و مهارت‌ها با گذشت زمان اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند.
1. توانمندی فنی
در توانمندی فنی که مجموعه‌ای از مهارت‌ها است، از طریق ابزار و فناوری‌های مرتبط، به فرد برای توسعه راهکارهای جدید یاری می‌رساند. همچنین این توانایی را می‌دهد تا داده های مشتریان را گردآوری کرده و کارهایی که به او محول شده را به خوبی انجام دهد و در حوزه خاص به عنوان متخصص فعالیت کند.
2. تفکر خلاق
فکر کردن خلاقانه برای پیدا کردن راه‌حل مناسب و نوآورانه برای حل مشکلات، کاربرد زیادی در مشاغل مختلف دارد. مهارت تفکر خلاق برای اندیشیدن به موضوعات مختلف، از زوایای متفاوت یک مسئله به کار می‌رود.
3. مدیریت داده
مهارت مدیریت داده‌ها در بخش‌های جمع‌آوری، مدیریت و گزارش داده‌ها اهمیت زیادی دارد. این مهارت با استفاده از داده‌ها به بهبود فرآیندها، ارزیابی نتایج کار، به دست آوردن تصویر بزرگتر و همچنین پیدا کردن راه‌حل‌های موثر و شناسایی ریسک‌ها کمک می‌کند.
4.سواد رایانه
در بسیاری از صنایع، از رایانه‌ها و نرم افزارهای مختلف استفاده می‌کنند که در برخی موارد باید با نرم افزارهای عمومی و تخصص کار کنید. به همین دلیل برای کسب موقعیت شغلی مناسب، باید مهارت کار با آن‌ها و سواد رایانه‌ای را کسب نمایید.
5. طراحی خط مشی
طبق تعریف شایستگی شغلی، یکی از شایستگی‌های مهم در بهبود فرایند استخدام، فهم چگونگی طراحی و اعمال خط مشی‌ها است. خط مشی‌ها پایه‌ای برای فرهنگ کاری و نشان‌دهنده ارزش‌های سازمان بوده و به همین دلیل استخدام‌کنندگان به دنبال این شایستگی و مهارت هستند.
6 سواد تجهیزات
داشتن دانش نرم افزار یا ابزار مورد استفاده و ارائه پشتیبانی فنی سریع و باکیفیت به مشتریان، در برخی مشاغل و جایگاه‌ها لازم و ضروری است.
شایستگی‌های شغلی مشترک
برخ از شایستگی‌ها وجود دارند که صرفا در یک یا چند شغل خاص به کار نمی‌روند بلکه بین اغلب یا همه مشاغل مشترک هستند. این موارد در بسیاری از جایگاه‌های شغلی، به عنوان صلاحیت‌های مورد نیاز در نظر گرفته می‌شود. برای آگاهی درمورد صلاحیت شغلی و انواع آن این مقاله را مطالعه نمایید. انواع شایستگی شغلی مشترک شامل تدبیر، امانتداری، مدیریت استرس، اصول اخلاقی، تیزهوشی و تیزبینی و برنامه ریزی و سازماندهی است.
1. تدبیر
پیدا کردن راه‌های خلاقانه برای از بین بردن دشواری‌ها، مشکلات و حل آن‌ها را تدبیر می‌گویند. تدبیر کمک می‌کند از طریق امکاناتی که وجود دارد، با مشکلات پیش بینی نشده مواجه شویم و آن‌ها را برطرف کنیم.
2. مدیریت استرس
یکی از مهارت‌های شایستگی مشترک که از انواع شایستگی‌های شغلی است، آشنایی با روش‌های مدیریت استرس است. این مهارت یکی از شایستگی‌های مفید برای هر شغلی است. داشتن میزان مشخصی استرس، در هر کاری طبیعی است. اعضای سازمان باید از مهارت مدیریت استرس برخوردار باشند تا بتوانند احساسات و عملکرد کاری خود را در شرایط پراسترس و تنش‌زا کنترل کنند. زیرا اوضاع همیشه بر وفق مراد نخواهد بود و ممکن است اتفاق‌های مختلف و استرس‌زا رخ دهد. پس افراد با کسب این شایستگی در شغل خود می‌توانند با انتقادها، آرام و منطقی برخورد کنند و به نشانه‌ها و علائم استرس، واکنشی مثبت نشان دهند.
3. امانتداری
صداقت و امانتداری یکی از ویژگی‌های مهم کارمند یا مدیر است. گرفتن تصمیمات صادقانه و اراده خدمات واقعی بسیار اهمیت دارد. زیرا مشتریان و همکاران روی این ویژگی‌ها حساب باز می‌کنند، پس با همکاران و مشتریان ارتباطی شفاف و صادقانه داشته باشید. در قبال کیفیت و محتوای کاری که انجام می‌دهید، مسئولیت‌پذیر باشید و بدون نیاز به نظارت، کارتان را با همان کیفیت مطلوب انجام دهید.
4. اصول اخلاقی
رعایت اصول اخلاقی پذیرفته شده از سوی جامعه در هر شغلی ضروری است. اصول اخلاقی شامل بایدها و نبایدها و استانداردهای سازمانی است که باید رعایت شوند. هر فردی باید در قبال خطا و اشتباهاتی که انجام می‌دهد، مسئولیت پذیر باشد و به قواعد اخلاقی مثل توافق‌نامه‌های محرمانه احترام بگذارد.
5. تیزهوشی و تیزبینی
تیزهوشی و تیزبینی یکی دیگر از شایستگی‌هایی است که کارفرمایان به دنبال آن هستند. با نشان دادن سوابق تحصیلی، دانش، دستاوردها و تجربیات خود می توانید این شایستگی را به کارفرما نشان دهید.
6. برنامه ریزی و سازماندهی
یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که هر شاغلی باید داشته باشد، برنامه ریزی و سازماندهی وظایف است. این مهارت در برخی از مشاغل از اهمیت بیشتری برخوردار است. استفاده بهینه از منابع برای رسیدن به هدف و اولویت‌بندی امور برای انجام کارها در مهلت زمانی مقرر شده روش‌هایی هستند که به دستیابی به این مهارت کمک می‌کنند.
دوره منابع انسانی برنادل برای تقویت مهارت‌ها در شغل منابع انسانی
شایستگی نه تنها باعث آسان‌تر شدن روند استخدام برای کارکنان می‌شود، بلکه باعث می‌شود کارکنان در نقش‌های فعلی و آینده‌شان مهارت‌های لازم جهت موفقیت را کسب کنند.
برای تقویت مهارت و تنظیم اصولی این شایستگی‌ها در سازمان ها، باید در (دوره منابع انسانی) شرکت شود. زیرا می‌توانید با تدوین شایستگی‌های شغلی به جذب کارکنان شایسته، ترسیم مسیر شغلی، آماده شدن برای چالش‌های آینده، انجام ارزیابی‌های دقیق‌تر به سازمان کمک کرده و از کارکنان در مسیر رشد و توسعه حمایت کنید. درمورد روش‌های جذب نیروی انسانی می‌توانید در این مقاله از برنادل اطلاعات جامعی را به دست آورید.
دوره منابع انسانی برنادل محدود به زمان و مکان نیست و در بستر اسپات پلیر برگزار می‌شود و همچنین امکان پرداخت قسطی نیز وجود دارد. با ثبت نام در این دوره می‌توانید از آپدیت‌های دوره‌ای بهره‌مند شوید و برای همیشه خود را به روز نگه دارید.
جمع بندی
در این مطلب به تعریف شایستگی و انواع آن پرداختیم و گفتیم که یک یا چند مهارت است که با رفتار، دانش و توانایی فرد ترکیب می‌شود. این شایستگی فرد را قادر می‌سازد به شکل موثری وظایف و کار خود را انجام دهد. هر شغل و جایگاهی که به دنبال آن باشید یک یا چند مورد از این شایستگی‌ها را از شما می‌خواهد. اگر برای تصدی یک جایگاه از شایستگی‌های لازم برخوردار باشید، برای رسیدن به آن، از شانس بیشتری برخوردار خواهید بود.
مطالب زیر را حتما مطالعه کنید
تفاوت نیروی انسانی، منابع انسانی و سرمایه انسانی چیست؟
آموزش شایستگی شغلی و سوالات آزمون آن
متن آگهی استخدام منشی را چگونه باید نوشت؟
صلاحیت شغلی چیست و چه انواعی دارد؟
رضایت شغلی کارکنان را چگونه باید سنجید؟
