امروزه توانمندسازی سازمانی و منابع انسانی به عنوان عوامل تعیین کننده موفقیت و پیشرفت و توسعه سازمانها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند. توانمندسازی کارمندان، به ایجاد انگیزه در آن‌ها بستگی دارد و ایجاد این انگیزه در کارمندان سازمان از طریق دو جنبه ذهنی و محیطی انجام می‌‌گیرد. ایجاد کردن یک محیط کاری ایده‌آل که در آن کارمندان بتوانند توانمند، بهینه، تاثیرگذار و شاد عمل کنند، از اصلی‌ترین و حیاتی‌ترین راه‌های ارتقا و پیشرفت سازمانی به شمار می‌رود.
توانمندسازی کارکنان چیست؟
می‌توان گفت توانمندسازی کارکنان به معنای حمایت از کارمندان سازمان، اعتماد کردن به توانایی آن‌ها، احترام به ارزش تمام کارکنان، ارائه ابزار و اطلاعات و منابع لازم و ضروری و ایجاد شرایط مناسب برای استفاده از مشارکت بیشتر آن‌ها در امور مجموعه است. با انجام اصولی این کار می‌توانید روز به روز به پیشرفت و ارتقای مجموعه خود کمک کنید. از آن جایی که انجام این کار به عهده منابع انسانی است، پیشنهاد می‌شود که افراد در این پوزیشن شغلی حتما در دوره جامع منابع انسانی شرکت نمایند تا بتوانند این قبیل کارها را به درستی پیش ببرند.
در ادامه این مقاله برنادل قصد داریم در خصوص چگونگی توانمندسازی کارکنان، اصول، ابعاد، چالش‌های توانمندسازی کارکنان و… صحبت کنیم. اگر شما هم به این موضوع علاقه‌مند هستید و دوست دارید که بدانید چگونه می‌توان در مسیر درست توانمندسازی کارمندان سازمان قرار گرفت، در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
توانمندسازی کارکنان در سازمان چگونه انجام می‌شود؟
چگونگی توانمندسازی کارکنان در هر سازمانی اصول و راهکارهای خود را دارد و به انجام رساندن این هدف بدون داشتن آگاهی، تجربه و مهارت کافی غیرممکن خواهد بود. زیرا به حرف انجام دادن راهکارهای توانمندسازی برای توانمند ساختن کارکنان بسیار آسان است، اما در عمل آنقدرها هم این کار آسان نبوده و برای رسیدن به این هدف حتما باید از دیگران کمک گرفت تا بتوانید به شکلی اصولی و درست و با ابزار و منابعی درست توانمندسازی کارمندان سازمان خود را به انجام برسانید.
توانمندسازی کارمندان اگر درست انجام شود مسلما باعث پیشرفت و ارتقای چشمگیر سازمان شما خواهد شد. برای همین از اهمیت توانمندسازی کارکنان به هیچ وجه نمی‌توان چشم پوشی کرد و حتما در مسیر توانمندسازی کارمندان سازمان خود دیر یا زود باید قدم بگذارید.
برای توانمند کردن کارکنان خود ابتدا باید به این مسئله توجه داشته باشید که باید به تمام کارکنان خود، جدای از مقام و عنوان شغلی آن‌ها، احترام بگذارید و برای آنان ارزش قائل باشید. این مسئله باعث ایجاد احساس ارزشمندی در کارمندان شما خواهد شد و در نهایت انگیزه‌ای مضاعف برای داشتن عملکرد بهتر برای آنان خواهد بود. مسئله بعدی این است که به کارکنان خود اعتماد کنید و در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌گیری‌ها و اهداف کوتاه مدت سازمان با آن‌ها مشارکت کنید. این کار علاوه بر اینکه باعث افزایش انگیزه کارکنان می‌شود و انرژی بیشتری می‌دهد، باعث خلق ایده‌های بهتر و خلاقانه‌تر برای انجام امور سازمان نیز خواهد شد.
ابعاد توانمندسازی کارکنان
ابعاد توانمندسازی کارکنان شامل احساس معنی‌دار بودن، احساس شایستگی، احساس داشتن حق انتخاب و احساس موثر بودن می‌شود.
- در توانمندسازی کارمندان معنی‌دار بودن فرصتی است که باعث می‌شود کارکنان احساس کنند اهداف شغلی مهم و با ارزشی را دنبال می‌کنند و در مسیر شغلی خود وقت و نیروی آن‌ها بسیار با ارزش و مهم است.
- شایستگی یا خودکارآمدی، اعتقاد و باور کارکنان به توانایی و ظرفیت خود برای انجام کارهای مهارتی و حرفه‌ای است. با وجود تاثیر توانمندسازی کارکنان در سازمان، کارمندان احساس شایستگی خواهند کرد و با داشتن اطمینان کامل به توانایی خود و با اعتماد به نفس بیشتری به کار خود خواهند پرداخت.
- خود مختار بودن یک احساس فردی در مورد داشتن حق انتخاب برای پیش قدم شدن و تنظیم فعالیت‌ها است. با توانمندسازی کارمندان دیگر حق انتخاب خواهند داشت و با آرامش بیشتری اقدام به انتخاب و تصمیم‌گیری خواهند کرد.
- با توانمندسازی کارمندان می‌توان باعث ایجاد احساس موثر بودن در کارمندان شد. با وجود احساس موثر بودن در کارمندان، آنان از توانایی نفوذ در پیامدهای استراتژیک، اداری و یا عملیاتی در کار خود در سازمان برخوردار خواهند شد.
اصول توانمندسازی کارکنان
10 مورد از اصلی‌ترین و مهمترین اصول توانمندسازی کارکنان و راهکارهای توانمندسازی کارکنان در هر سازمانی عبارتند از:
نشان دادن ارزشمندی کارکنان به آن‌ها
احترام و ارزشی که هر شخصی برای دیگر انسان‌ها قائل است در عمل و سخن او به طور واضح قابل مشاهده است. مدیر هر سازمانی با حالات چهره، زبان بدن و گفتار خود، اندیشه و تفکر خود را نسبت به کارکنانش به آنان انتقال می‌دهد.
در توانمندسازی کارکنان مهمترین اصل، ارزش و احترام قائل بودن برای هر کارمند ورای سِمت و عملکرد او است. در حقیقت تمامی انسان‌ها به صرف انسان بودنشان دارای ارزش هستنند. یک مدیر با تدبیر باید بدون توجه به نحوه عملکرد هر کارمند، حداقل ارزش و احترامی را به عنوان ارزش انسانی برای کارکنان خود قائل باشد. ارزش و احترامی که به هیچ وجه تضعیف نشود و همیشه واضح و قابل مشاهده باشد.
مشارکت در چشم اندازهای مدیریتی
اگر بتوانید شرایطی را فراهم کنید که کارمندان شما احساس کنند جزئی از یک مجموعه بزرگتر از خودشان و جایگاه شغلی خود هستند، گام شگرفی در مسیر توانمندسازی منابع انسانی سازمان خود برداشته‌اید. بنابراین تلاش کنید شرایطی را فراهم کنید که کارکنان شما از اهداف کلی، چشم اندازها و برنامه‌های استراتژیک سازمان آگاهی داشته باشند. چه بسا بهتر است کارکنان سازمان نیز در برنامه ریزی‌های سطوح مختلف تولید محصول یا خدمات و تصمیم‌گیری‌های دپارتمانی مشارکت داشته باشند. با پرسیدن نظرات کارکنان و استفاده از بهترین دیدگاه‌ها در خصوص مسیر کلی سازمان، توانمندسازی کارمندان مسلما به سطوح بالاتری خواهد رسید.
مشارکت در اهداف کوتاه مدت
مشارکت دادن کارمندان در تعیین اهداف کوتاه مدت نیز می‌تواند یکی از عوامل موثر بر توانمندسازی کارکنان باشد. کارکنان با مشارکت در این زمینه می‌توانند برنامه‌های کوتاه مدت سازمان را با دانش، ایده‌ها و تجربیات شخصی خود ارتقا بخشند. با مشارکت دادن کارکنان در اهداف کوتاه مدت، آنان نه تنها از آنچه برای سازمان موفقیت‌آمیز تلقی می‌شود آگاه می‌شوند، بلکه می‌توانند به ارتقای چشمگیر سطوح فکری و عملیاتی سازمان کمک بسیاری کنند.
با وجود این مشارکت‌ها کارمندان سازمان حتی پس از مدتی می‌توانند بدون نظارت و پایش دائمی به مسیر درست خود ادامه دهند. می‌توان گفت سازمان با توانمندسازی کارمندان دیگر به نظارت دائمی و مستمر کارکنان نیازی نخواهد داشت.
اعتماد به کارکنان
منظور از اعتماد به کارکنان، اعتماد به نیت خیر و مدیریت استعداد آنان در انجام امور به شکلی صحیح، بهترین تصمیم‌گیری و انتخاب بهترین مسیر پیش رو است و این مسئله می‌تواند گام مهمی در توانمندسازی آنان به حساب بیاید. البته فراموش نکنید که انتخاب کارکنان در بسیاری از موارد ممکن است آنچه که مدیر سازمان تصمیم گرفته، نباشد. اما مسئله مهم این است که در نهایت به نتیجه‌ای مطلوب ختم شود.
در حقیقت مدیر سازمان با بیان شفاف انتظارات و توقعات خود از کارمندان، باعث می‌شود آنان نیز بتوانند با آرامش بیشتری به تصمیم‌گیری و فعالیت در امور مختلف بپردازند و اعتماد بیشتری به مدیر خود داشته باشند. اعتماد مدیریت به کارمندان، در نهایت احتمال افزایش اعتماد کارکنان به مدیریت را نیز بسیار افزایش می‌دهد و در چندین دور بازخوردی به افزایش و ارتقا سطوح اعتماد سازمانی منتهی می‌شود.
فراهم آوردن اطلاعات لازم برای تصمیم‌گیری
مدیر سازمان برای توانمندسازی کارمندان خود در وهله اول باید از وجود اطلاعاتی که کارمندان برای تصمیم‌گیری نیاز دارند، مطمئن شود. در نهایت از دسترسی کارمندان به تمامی اطلاعاتی که برای گرفتن یک تصمیم به آن‌ها احتیاج دارند، اطمینان حاصل کند.
تفویض اختیار و اعتبار به کارکنان
عدم درک درست از علت تفویض اختیار در مدیریت جز اصلی‌ترین و مهمترین چالش‌های توانمندسازی کارکنان هر سازمانی به شمار می‌رود. علت اصلی تفویض اختیار، سپردن کارهای سخت به کارکنان نیست. بلکه فلسفه تفویض اختیار به کارکنان افزایش توانمندی آنان است.
بسیاری از سازمانها بر این باور هستند که تنها اختیار کارهای سنگین و طاقت فرسا قابل تفویض است. اما تفویض اختیار در کنار تفویض اعتبار معنا پیدا می‌کند. سازمانی که نه تنها در کارهای سخت و دشوار، بلکه در کارهای راحت و آسان و لذت بخش سازمانی هم به کارمندان خود اختیار و اعتبار می‌بخشد، با احتمال بیشتری در بهره‌بری از منابع انسانی توانمند می‌تواند موفق شود.
تفویض اختیار و اعتبار درست و اصولی، می‌تواند به رشد و پیشرفت و ارتقای سطح مهارتی نیروهای سازمان ختم شود. انجام درست این اصل مهم به کاهش سطح مشغله فکری و عملی مدیر مجموعه ختم می‌شود. با این کار می‌توان گفت نه تنها سطح توانمندی کارکنان سازمان افزایش پیدا می‌کند، بلکه مدیر سازمان نیز می‌تواند بر روی سایر امور سازمانی تمرکز کند و راهکارهای خلاقانه و بهینه‌تری را برای حل و فصل سایر مسائل پیش روی سازمان پیدا کند.
فراهم آوردن بازخورد مستمر
فراهم آوردن بازخورد مستمر یکی دیگر از راهکارهای توانمندسازی کارکنان در سازمان است. با ایجاد ساز و کارهای بازخوردی مستمر و مداوم، سطح آگاهی کارمندان از آنچه انجام می‌دهند و آنچه باید انجام دهند افزایش می‌یابد. البته در برخی از موارد هدف از اعمال مکانیزم‌های بازخوردی می‌تواند پاداش دهی و شناسایی عملکرد کارمندان هم باشد. مکانیزم بازخوردی دو سویه بین مدیر سازمان و کارمندان می‌تواند سبب افزایش سطح دانش و مهارت کارمندان مجموعه و در نهایت باعث افزایش موفقیت سازمان شود.
تمرکز بر مشکل، نه شخص مشکل آفرین
این اصل در عین سادگی، بسیار با ارزش، گرانبها و پراهمیت است. به هنگام بروز چالش‌ها و مشکلات، پرسش‌ها باید بر اختلالات سیستم سازمانی متمرکز باشد و مشکلات سازمانی که منجر به اشتباه کارمندان شده است مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
پرسشی که باید در چنین مواردی بیش از هر چیز دیگری ذهن کارکنان را به خود مشغول کند، اشکالات و خلاءهای سازمانی است که منجر به ایجاد یک مشکل شده است. تمرکز بر ویژگی‌های فردی و عملکرد یک شخص و مقصر دانستن و مقصر جلوه دادن او برای ایجاد آن مشکل، بزرگترین اشتباه به شمار می‌رود.
جایگزینی دستور با شنیدن و سوال پرسیدن
در فرایند توانمندسازی کارکنان در مدل های مدیریت منابع انسانی باید فضایی را فراهم کرد که در آن افراد با یکدیگر ارتباطات موثر و بهینه‌ای داشته باشند. بهترین و مناسب‌ترین راه برای ایجاد ارتباطات موثر تسهیل شرایط ارتباطی است. شرایط ارتباطی با شنیدن دغدغه‌های کارمندان شروع می‌شود و با بیان پرسش‌های تکمیلی و در پایان با ارائه راهکار ادامه پیدا می‌کند.
در واقع منظور از این اصل توانمندسازی، جایگزینی شنیدن و پرسش با دستورات خشک و بی روح است. برای توانمندسازی کارمندان، بهتر است تا جایی که امکان دارد از دادن دستور به آنان پرهیز کنید و در قالب پرسش سعی کنید آن‌ها را راهنمایی کنید. افراد معمولا خود پاسخ‌های درست را می‌دانند و تنها کاری که یک مدیر باید انجام دهد این است که شرایط و فرصتی را برای آنان فراهم کند تا به این پاسخ‌های درست برسند.
هدف از این کار به حداقل رساندن سوالات کارکنان نیز می‌تواند باشد. پس از مدتی یک مدیر می‌تواند به کارمندان خود بگوید که دیگر در خصوص مسائل و مشکلات مشابه نیازی به سوال پرسیدن ندارند و می‌توانند خود به رفع این مسائل و مشکلات بپردازند. می‌توان گفت با این روش نه تنها سطوح اعتماد سازمانی افزایش پیدا می‌کند، بلکه توانمندی کارمندان در مواجهه با مشکلات نیز به طور چشم‌گیری ارتقا می‌یابد.
تطابق مسئولیت‌های سازمانی با ارزش دهی و پاداش دهی
رسیدن به نتایج مثبت توانمندسازی سازمانی، در صورت عدم توجه به مسائل زیر بسیار دشوار خواهد بود. در حقیقت می‌توان گفت رعایت 9 اصل توانمندسازی بالا بدون توجه به مسائل زیر، در عمل توانمندسازی کارمندان سازمان را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد:
- اگر کارمندان احساس کنند با توجه به عملکردشان کمتر از آنچه که باید دریافتی دارند.
- اگر کارمندان احساس کنند که عنوان شغلی و سِمت آنان کمتر از سطح کاری و مسئولیتی آنان است.
- اگر کارمندان احساس کنند کمتر از حدی که باید مورد توجه، احترام و ارزش گذاری قرار گرفته‌اند.
در حقیقت می‌توان گفت موارد بالا از نیازهای اولیه کارمندان و عوامل موثر بر توانمندسازی کارکنان هر سازمانی برای ایجاد رضایت شغلی به حساب می‌آید و زمانی که این نیازها برآورده شوند کارمندان با میل شخصی خود به فعالیت خواهند پرداخت و انرژی اختیاری خود را نیز وارد کار خواهند کرد.
سخن پایانی
با حمایت از کارکنان و اعتماد کردن به آن‌ها و احترام و ارزش قائل بودن برای آنان و به طور کلی توانمند ساختن کارکنان سازمان باعث ایجاد محیط کاری بهتر و موفق‌تر خواهید شد که این مورد اهمیت منابع انسانی در سازمان ها را نشان می‌دهد.
در حال حاضر با مطالعه این مقاله دیگر متوجه اهمیت توانمندسازی کارکنان برای سازمانها شده‌اید و می‌دانید که بدون داشتن مهارت و دانش کافی انجام این کار ممکن نخواهد بود و فرایند توانمندسازی کارکنان نیز به درستی پیش نخواهد رفت.
در ابتدای این مقاله در خصوص این پرسش که اصلا توانمندسازی کارکنان چیست صحبت کردیم و سپس در مورد چگونگی توانمندسازی کارمندان در سازمانها صحبت کردیم. همچنین ابعاد و اصول و راهکارها و عوامل موثر بر توانمندسازی کارمندان در سازمانها را نیز ذکر کردیم. امیدواریم که با مطالعه این مقاله متوجه اهمیت و تاثیر توانمندسازی کارکنان در سازمانها شده باشید و حتما با شرکت در دوره منابع انسانی برنادل علاوه بر افزایش آگاهی و دانش خود، مهارت‌های خود را نیز تقویت کرده و به شکلی اصولی و درست وارد این مسیر شوید.
ما به شما پیشنهاد می‌کنیم که برای تقویت مهارت و تنظیم اصولی این موارد در سازمانها در دوره آموزش مدیریت منابع انسانی برنادل شرکت کنید. با شرکت در این دوره مسلما بدون مشکل و به درستی پیش خواهید رفت و در نهایت بدون ایجاد مشکل با توانمندسازی کارمندان خود باعث پیشرفت سازمان خود خواهید شد. این دوره که بر بستر اسپات پلیر برگزار می‌شود، شما را محدود به زمان و مکان نمی‌کند و با آپدیت‌های دوره‌ای که دارد، اطلاعات شما را برای همیشه به روز نگه خواهد داشت و همچنین امکان پرداخت اقساطی نیز برای دانش‌پذیران در نظر گرفته شده است.