مهارت مسئولیت پذیری یکی از مهم‌ترین مهارت های نرم است، این یک شاخص شخصیتی است که می‌تواند در ذهنیت اطرافیان از ما بسیار تاثیرگذار باشد. مهارت مسئولیت پذیری و نظم چه در زندگی شخصی و چه در زندگی کاری شما را به موفقیت‌های چشم‌گیری می‌رساند و به فردی قابل‌اطمینان تبدیل می‌کند. برعکس، اگر مسئولیت پذیر نباشید و کارها را به تعویق بیندازید، در واقع بذر شکست را کاشته‌اید. خلاصه که در دنیای امروزی مسئولیت‌پذیری بسیار حائزاهمیت است. در این مطلب سراغ مهارت های مسئولیت پذیری و انواع آن می‌رویم، همچنین به بررسی روش‌های افزایش این مهارت می‌پردازیم تا بتوانید به‌راحتی آن را در خود تقویت کنید.
مسئولیت و مهارت مسئولیت پذیری چیست؟
مسئولیت در معنای لغوی به معنی وظیفه، تعهد و ضمانت است. در واقع مسئولیت بر اساس باورها و اعتقادات هر فرد و ارزش‌های او در زندگی شخصی‌اش و همچنین بر اساس قوانین حاکم بر اجتماع و سازمان شکل می‌گیرد و فرد در قبال آن پاسخگو خواهد بود.
تعریف مهارت مسئولیت پذیری و نظم
مسئولیت‌پذیری یعنی متعهد شدن برای انجام کاری که به ما واگذار شده است و البته پذیرش پیامدها و نتایج آن. انسان‌ها متناسب با جایگاهی که دارند و بر اساس ارتباطاتشان، مسئولیت‌های متفاوتی بر دوش دارند؛ مثلا مسئولیت در برابر خانواده، مسئولیت در برابر اجتماع، مسئولیت پذیری در کار و…
برای این که بتوانید فرد مسئولیت‌پذیری باشید، باید قبل از این که مسئولیت را قبول کنید، توانایی خود را بسنجید و موضوع را واقع‌گرایانه بررسی کنید. مسئولیت پذیری میوه درخت بلوغ است و یک انسان بالغ می‌پذیرد که در قبال رفتارهای خود و عواقب ناشی از آن مسئول است.
شما زمانی در زندگی خود به موفقیت و ارتقا جایگاه می‌رسید که مهارت مسئولیت پذیری را در خود تقویت کنید؛ زیرا در این صورت دیگران هم راحت‌تر به شما اطمینان می‌کنند و با خیال راحت مسئولیتی را به شما می‌سپارند.
افراد مسئولیت پذیر چه ویژگی‌هایی دارند؟
افراد مسئولیت پذیر ویژگی‌های مثبتی دارند که باعث می‌شود افراد بسیاری تمایل به همکاری با این اشخاص داشته باشند. کسی که مسئولیت‌پذیر است نه تنها مسئولیت کارهایی که خوب پیش رفته را می‌پذیرد، بلکه مسئولیت شکست‌ها را نیز بر عهده می‌گیرد. مهم‌ترین خصوصیاتی که مسئولیت‌پذیرها دارند عبارت‌اند از:
- صداقت دارند
- پاسخگویی دارند
- شجاعت دارند
- انصاف دارند
- احترام می گذارند و می گیرند
- خوش‌بین و مثبت‌اندیش هستند
- به مدیریت زمان توجه می کنند
- دارای توانایی نه گفتن هستند
- از مهارت ارتباطی خوبی برخوردار هستند
اگر مهارت مسئولیت پذیری را بلد باشیم، چه عایدمان می‌شود؟
اشخاصی که مسئولیت‌پذیر هستند، هم خودشان آرامش دارند و کم‌تر دچار استرس و افسردگی می‌شوند، هم باعث آرامش دیگران می‌شوند. در واقع پاسخگویی و داشتن مهارت مسئولیت پذیری باعث جلب اعتماد دیگران و همچنین آرامش ذهنی برای خود آن فرد می‌شود.
چنین افرادی می‌توانند در محیط کار جایگاه شغلی بهتری را کسب کنند و در زندگی شخصی نیز فرد موفق‌تر و قابل‌اعتمادتری باشند. در ضمن فردی که مسئولیت‌پذیر است، تعهد درونی دارد و همین باعث می‌شود احساس ارزشمندی و مفید بودن کند.
به این فکر کنید که کاری به شما واگذار شده است و آن را به خوبی و به‌موقع انجام می‌دهید، قطعا اعتمادبه‌نفستان بالا می‌رود و به دنبال آن، عزت نفس در شما بیش‌تر می‌شود. بنابراین موارد زیر را می‌توانیم به‌عنوان مهم‌ترین مزایای مهارت مسئولیت پذیری نام ببریم.
- آرامش ذهنی و کاهش استرس
- افزایش اعتمادبه‌نفس و عزت نفس
- قابل‌اعتماد و قابل‌اتکا بودن برای دیگران (کسب اعتبار)
- ساخت روابط قوی با دیگران
- تحت کنترل داشتن امور
- بهبود عملکرد و پیشرفت در جنبه‌های مختلف زندگی
برای این که مسئولیت‌پذیر شوید، به این 5 نکته که در سایت lifehack آمده است دقت کنید:
- بهانه‌تراشی را کنار بگذارید.
- غر زدن و شکایت ممنوع!
- یاد بگیرید که امور مالی خود را مدیریت کنید.
- بر اهمال‌کاری غلبه کنید.
- ثابت‌قدم باشید و به برنامه‌تون بچسبید! (در واقع به برنامه‌ریزی پایبند باشید.)
انواع مسئولیت پذیری در ابعاد مختلف زندگی
همان‌طور که گفتیم افراد بر اساس جایگاه و ارتباطات خود مسئولیت‌های متفاوتی را بر عهده دارند. در واقع شما باید در موقعیت‌های مختلفی مهارت مسئولیت پذیری را به کار بگیرید. انسان در برابر خود، در برابر خانواده، اجتماع، محیط زیست، در محیط کاری و… مسئول است تا کارهایی را انجام دهد و طبق مسئولیتش رفتار کند.
1- مهارت های مسئولیت پذیری در زندگی شخصی
می‌توان گفت اولین جایی که هر فردی باید مسئولیت پذیری را تمرین کند در زندگی شخصی و محیط خانواده است. در واقع والدین باید از همان کودکی مسئولیت پذیری را در کودکان خود تقویت کنند تا آن‌ها در بزرگسالی نیز بتوانند مسئولیت زندگی خودشان را بر عهده بگیرند.
فردی که در زندگی خود مسئولیت پذیر است، از همان ابتدا یاد می‌گیرد که کارهایش را خودش انجام دهد و منتظر کسی نماند، علاوه بر نیازهای خود به نیازهای دیگران هم اهمیت بدهد، کارهایش را با برنامه پیش ببرد و… به طور کل در وهله اول شما باید در رابطه با زندگی شخصی خود و در برابر فراد نزدیک به خود مثل خانواده، همسر، دوستان و… مسئولیت‌پذیر باشید.
2- مسئولیت پذیری در کار
شما وقتی در سازمانی مشغول به کار می‌شوید، در برابر مدیر و همکاران خود، وظایفی که به شما واگذار می‌شود و اهداف سازمانی مسئولیت دارید. مسئولیت پذیری در کار از این جهت اهمیت دارد که شما را فردی متعهد و اخلاق‌مدار نشان می‌دهد، با جلب اعتماد مدیر و همکاران به حفظ موقعیت شغلی شما کمک می‌کند و فرصت پیشرفت و ارتقا شغلی برایتان به وجود می‌آید.
مسلما صاحبان کسب‌وکار و مدیران دوست دارند با افراد مسئولیت‌پذیر کار کنند و آن‌ها را در سازمان خود نگه دارند. برای مثال مسئول دفتری یکی از مشاغلی است که مسئولیت‌پذیری در آن بسیار اهمیت دارد.
اگر شما مهارت های مسئولیت پذیری را در خود تقویت کنید، به تبع آن شاهد نکات مثبت دیگری نیز خواهید بود؛ به عنوان مثال افرادی که مسئولیت پذیر هستند معمولا مهارت حل مسئله و تصمیم گیری خوبی نیز دارند، برعکس افرادی که مسئولیت پذیر نیستند معمولا افرادی هستند که حال حل مسئله ندارند برای همین هیچ وقت مسئولیت کارها را نیز به عهده نمی گیرند تا پاسخگو نباشند.
3- مهارت مسئولیت پذیری اجتماعی
در اجتماع نیز مسئولیت‌پذیری یک امر ضروری است. در واقع همه ما عضوی از جامعه هستیم و چه به‌عنوان یک فرد و چه سازمان وظیفه داریم که به نفع جامعه نیز اقداماتی انجام دهیم. از چیزهایی مثل رعایت کردن قوانین راهنمایی و رانندگی و نریختن زباله در خیابان گرفته تا کارهای داوطلبانه و مهم‌تر. حالا باید ببینید که حوزه موردعلاقه شما چیست و در چه زمینه‌ای توانایی و امکانات دارید، بعد از آن می‌توانید به انجمن‌های مرتبط با آن فعالیت بپیوندید یا مثلا در شبکه‌های اجتماعی فعالیت کنید.
چند نمونه از مسئولیت پذیری اجتماعی:
- غذا دادن به حیوانات
- انجام داوطلبانه امور عام‌المنفعه
- کمک به نیازمندان
- خوش‌قولی در مقابل دیگران و دیر نرسیدن به قرارها و جلسات
- تغییر در سیاست‌های شرکت در جهت حفاظت از محیط زیست (مراسم درخت‌کاری، کاهش استفاده از کاغذ در سازمان، تهیه سطل بازیافت، استفاده از لامپ کم‌مصرف و…)
راهکارهای تضمینی برای افزایش مسئولیت پذیری
کسی از بدو تولد مسئولیت‌پذیر یا بی‌مسئولیت به دنیا نمی‌آید؛ بنابراین مهارت مسئولیت پذیری ذاتی نیست و اکتسابی است، در واقع می‌توانید این مهارت را به دست آورید و در خود تقویت کنید. با افزایش سن به ما مسئولیت‌هایی می‌دهند و در خانواده، اجتماع و مدرسه مسئولیت‌پذیری به ما آموخته می‌شود و این مهارت نیازمند تمرین است.
البته به خود فرد بستگی دارد که مسئول انتخاب‌های خود بشود یا نه از مسئولیت‌هایی که دارد طفره برود. برای این که بتوانید مسئولیت پذیری را در خود افزایش دهید، به نکات زیر توچه کنید:
- متناسب با توانایی‌ها و امکانات خود، مسئولیت بپذیرید
- گاهی اوقات باید “نه” بگویید. (نه گفتن را یاد بگیرید)
- اهداف خود را بنویسید و از برنامه منظمی پیروی کنید
- از اشتباه کردن نترسید، شکست و اشتباهات خود را بپذیرید و از آن‌ها درس بگیرید
- مدام شکایت نکنید و بهانه نیاورید
- در انجام کارها باثبات و متعهد باشید. (حتی کارهای کوچک را به‌طور منظم و دقیق انجام دهید.)
- وقت‌شناس باشید و حتی سعی کنید کارها را زودتر از زمان تعیین‌شده انجام دهید
- از کمال‌گرایی فاصله بگیرید؛ چراکه هیچ‌وقت هیچ کاری کاملا بی‌نقص پیش نمی‌رود
- برای تقویت مهارت مسئولیت پذیری سعی کنید یک یا چند کار ساده را هر روز انجام دهید، مثل نیم ساعت مطالعه، یک ساعت ورزش و… انجام همین کارهای کوچک و روتین باعث افزایش حس مسئولیت‌پذیری می‌شود
- گاهی بعد از انجام درست مسئولیت‌ها، به خودتان پاداش دهید
- در نهایت این که از چالش‌ها نترسید؛ چون به هر حال در مسیر موفقیت چالش‌های زیادی وجود دارد
سخن پایانی
در این مطلب نکات مهم را درباره مهارت مسئولیت پذیری گفتیم و حالا می‌دانید که مسئولیت یعنی متعهد شدن و زمانی که شخصی تعهد می‌دهد کاری را انجام دهد، یعنی مسئولیت آن کار را به عهده گرفته است. در ضمن با مزایای مسئولیت‌پذیری و راه‌های تقویت مسئولیت پذیری و نظم هم آشنا شدید. بعد از این، با تمرین و تکرار این نکات و ترفندها می‌توانید برای افزایش مسئولیت‌پذیری خود اقدام کنید و کنترل زندگی را به دست بگیرید تا روزبه‌روز موفق‌تر شوید.
معنی مسئولیت پذیری چیست؟
مسئولیت‌پذیری یعنی متعهد شدن بابت انجام کاری و پذیرش نتایج آن.
برای افزایش مسئولیت‌پذیری در خود چه کار کنیم؟
برای تقویت مهارت مسئولیت پذیری اهداف خود را بنویسید، کارهایتان را اولویت‌بندی کنید و با برنامه‌ریزی پیش بروید. در ضمن نه گفتن را یاد بگیرید و حواستان باشد که حتما بر اساس امکانات و توانایی‌های خود، مسئولیت قبول کنید.
فواید مسئولیت پذیری چیست؟
مسئولیت‌پذیری باعث آرامش ذهنی و کم شدن استرس، کنترل بیش‌تر روی امور مختلف زندگی و در نتیجه موفقیت در زندگی شخصی و کاری می‌شود.
