مهارت حل مسئله چیست؟ چگونه در سازمان مسائل را حل کنیم؟

همه ما در طول زندگی بارها با مشکلات و مسائلی روبه‌رو می‌شویم که این امری طبیعی است. حتما برای شما هم پیش آمده که مشکلی برایتان پیش بیاید و نتوانید آن را حل کنید؛ حتی ممکن است درگیر مشکلاتی تکراری یا مشابه باشید و هنوز راه‌حلی برای آن پیدا نکرده باشید. این‌جاست که مهارت حل مسئله اهمیت پیدا می‌کند تا با کمک این مهارت بتوانید چالش‌ها را به‌خوبی پشت سر بگذارید. در این مطلب بررسی می‌کنیم که مهارت حل مسئله چیست و چطور باید با استفاده از این مهارت مشکلاتمان را حل کرده و برای مسائل بهترین راه‌حل را پیدا کنیم.

مسئله به چه معناست؟

قبل از هر چیزی باید بدانید که مسئله یعنی چه؟ مختصر و مفید بخواهیم توضیح دهیم، مسئله در واقع سوالی است که باید پاسخ آن را پیدا کنیم یا به بیانی دیگر مسئله یک موضوع مبهم یا دشوار است که به راه‌حل نیاز دارد.

مهارت حل مسئله چیست؟ (Problem Solving)

منظور از مهارت حل مسئله یا همان Problem Solving توانایی یافتن بهترین پاسخ برای مسئله است. در واقع کسی که این مهارت را داشته باشد، در مواجهه با مسائل و مشکلات می‌تواند علل وقوع یک مسئله را بیاید، راه‌حل‌های موجود را تحلیل کند و سپس برای حل آن موضوع بهترین و موثرترین راه‌حل را ارائه دهد. در ضمن این مهارت جزو مهارت های نرم است و به شما کمک می‌کند تا مشکلات خود را به‌موقع و به صورت موثر حل کنید.

اهمیت مهارت حل مسئله در سازمان

از آن‌جایی که در دنیای امروزی مسائل و دغدغه‌ها بسیار بیش‌تر از قبل شده است، کسی که مهارت و توانایی حل مسئله را نداشته باشد، نمی‌تواند در زندگی شخصی و روابط و همچنین محیط کار، موفق شود.

برعکس کسی که از این مهارت برخوردار باشد، شانس بیش‌تری برای موفقیت در کارها و وظایفش دارد و حتی بسیاری از مشکلات را پیش از وقوع، پیش‌بینی و حل می‌کند. هر سازمانی همیشه درگیر مشکلاتی است و کسی که چنین مهارتی در زمینه حل مسائل داشته باشد، نیروی ارزشمندی برای سازمان محسوب می‌شود. اگر این مهارت را داشته باشید، به راحتی متمایز از افراد دیگر می‌شوید و موردتوجه قرار می‌گیرید.

در ضمن افرادی که در حل مسئله مهارت دارند، ترسی هم از چالش‌ها ندارند و در صورت بروز مشکل زود عقب‌نشینی نمی‌کنند؛ در نتیجه چنین افرادی در کار و زندگی به موفقیت‌های زیادی می‌رسند. توانایی در حل مسائل اعتمادبه‌نفس را نیز افزایش می‌دهد.

حل مسئله در ۴ مرحله

برای این که بتوانید با استفاده از مهارت حل مسئله مشکلاتی که در زندگی شخصی یا محل کار سر راهتان قرار می‌گیرد را حل کنید، باید مراحل زیر را طی کنید:

عامل ایجاد مساله چیست؟

در ابتدا باید قبل از هر چیزی درک روشنی از مسئله داشته باشید و داده‌های موجود را جمع‌آوری و ارزیابی کنید. به‌طور دقیق وضعیت را تجزیه و تحلیل کنید و جزئیات مسئله را بفهمید. چرا این مسئله پیش آمده؟ چگونه این اتفاق افتاده؟ سعی کنید با تفکر منطقی، مسائل را دقیق‌تر و از زوایای مختلف بررسی کنید و فقط ظاهر امور را نبینید.

برای حل مسئله، چند راه‌حل پیدا کنید

بعد از این که فهمیدید مسئله چیست، حالا باید در این مرحله به دنبال راه‌حل برای مسئله باشید. راهکارها و گزینه‌های مختلف را بنویسید تا بعدا که خواستید اجرا کنید اگر یک راهکار جواب نداد، سراغ روش دیگر برای حل مسئله بروید. در ضمن برای پیدا کردن راه‌حل بهتر است از دیگران هم کمک بگیرید و این کار را گروهی انجام دهید؛ چون به هر حال هر کسی می‌تواند از زوایای متفاوتی به مشکل نگاه کند و به این ترتیب، تعداد استراتژی‌ها و راهکارهای ارائه‌شده نیز بالاتر می‌رود. “هر سری یه عقلی داره” ضرب‌المثلی است که دقیقا این‌جا کاربرد دارد. در این مرحله از اجرای مهارت حل مسئله برای پیدا کردن راهکار و راه‌حل، برخورداری از تفکر خلاق هم بسیار اهمیت دارد.

راه‌حل‌ها را ارزیابی کرده و راه‌حل نهایی را انتخاب کنید

حالا که چندین راه‌حل پیدا کردید، باید همه آن‌ها را از جنبه‌های مختلف بررسی کنید؛ مثلا ارزیابی کنید که هر راهکاری چقدر هزینه دارد؟ چقدر زمان می‌برد؟ چه منابعی در اختیار دارید؟ چه منابعی موردنیاز است؟ هر راه‌حلی چه پیامدهای مثبت و منفی‌ای دارد؟ و… این مرحله را نیز ترجیحا با کار گروهی و بحث و گفت‌وگو پیش ببرید. در این میان متوجه می‌شوید که بعضی از راهکارها مناسب نیستند و باید آن‌ها را حذف کنید. بقیه راه‌حل‌هایی که باقی می‌ماند را هم مزایا و معایبش را بسنجید و در نهایت راه‌حلی را که فکر می‌کنید برای حل مسئله بهتر و موثرتر است انتخاب کنید.

راه‌حل انتخاب‌شده را اجرا و ارزیابی کنید

حالا که راه‌حل را پیدا کردید، نوبت اجرای راه‌حل رسیده است. در زمان اجرا، باید به سرعت بررسی و تحلیل کنید و میزان اثربخشی را بسنجید تا بتوانید تشخیص دهید این راهکار مناسب است یا نه و باید تغییری ایجاد شود. برخی مواقع یک راه‌حل کاملا خوب و موثر به نظر می‌رسد؛ اما زمان اجرا تازه متوجه مشکلات آن می‌شوید.

چه مهارت‌هایی برای حل مسئله لازم است؟

در این قسمت به موضوع مهمی می‌پردازیم؛ برای این که از مهارت حل مسئله برخوردار باشید و بتوانید برای مشکلات خود راه‌حل موثر و هوشمندانه پیدا کنید، به چه مهارت‌هایی نیاز دارید و چه خصوصیاتی باید داشته باشید؟ توانایی حل مسئله به تعدادی مهارت مرتبط است که عبارت‌اند از:

• خلاقیت و ابتکار عمل
• مهارت‌های تحلیلی
• انعطاف‌پذیری
• مدیریت زمان
• مهارت تصمیم‌گیری
• مهارت‌های ارتباطی
• مهارت کار تیمی
• هوش هیجانی بالا

چگونه مهارت حل مسئله را در خود تقویت کنیم؟

حقیقت این است که مثل سایر مهارت‌های نرم، این مهارت را هم می‌توانید یاد بگیرید و در خود تقویت کنید. در واقع مهارت حل مسائل و مشکلات ذاتی نیست و با این مهارت به دنیا نمی‌آیید، بلکه در طول زندگی می‌توان آن را آموخت. در ادامه نکاتی را در ارتباط با تقویت مهارت های نرم بررسی می‌کنیم و پیشنهاداتی می‌دهیم که با عمل به آن‌ها می‌توانید مهارت حل مسئله را در خود پرورش و افزایش دهید.

• مهارت نه گفتن را یاد بگیرید.
• روحیه همکاری و کار تیمی را در خود بالا ببرید.
• خود را به چالش بکشید و از شکست نترسید.
• حفظ اراده و پشتکار، کلید حل مسائل است.
• احساسات خود را کنترل کنید.
• روی راه‌حل تمرکز کنید، نه مشکل. (عده‌ای به اشتباه بیش‌تر از آن که به راه‌حل فکر کنند، به طرز اغراق‌آمیزی روی مساله تمرکز می‌کنند و به تجزیه و تحلیل می‌پردازند.)
• در یک دفترچه یا نوت گوشی، ایده‌هایی که در لحظه به ذهنتان می‌رسد را بنویسید. این ایده‌ها و حتی تجربیات گذشته شما، می‌تواند برای حل مسئله بسیار به شما کمک کند.
• در زمینه کاری خود متخصص شوید و دانش فنی‌تان را بالا ببرید.
• مشکلات فرضی بسازید و برای آن‌ها راه‌حل ارائه دهید تا در برابر مشکلات واقعی هم مهارت حل مسئله در شما تقویت شود.
• به دنبال مقصر نباشید.
• مهارت گوش دادن فعال را در خود تقویت کنید؛ چون از دل همین گفت‌وگوها می‌توانید به مشکلات و راهکارها پی ببرید.
• خواب کافی و باکیفیت داشته باشید؛ زیرا در این صورت، مغز شما فعال‌تر و هوشیارتر می‌شود.

مهارت حل مسئله جنبه‌های مختلفی دارد که به مهم‌ترین آن‌ها اشاره کردیم. با تمرین و توجه به این موارد مهارت های حل مسئله و تصمیم گیری را در خود پرورش دهید که این مهارت می‌تواند دارایی بسیار ارزشمندی برایتان باشد؛ چه زمانی که می‌خواهید در رزومه و محل کار به مهارت‌های خود اشاره کنید، چه برای حل مشکلات در زندگی شخصی‌تان.

چرا برخی افراد در حل مسئله ضعیف هستند؟

حالا که می‌دانید حل مسئله چیست و چطور می‌توان این مهارت را تقویت کرد، شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چرا با این وجود بعضی از افراد باز هم چندان در این زمینه موفق عمل نمی‌کنند و در زمینه حل مشکلات ضعیف هستند؟

یکی از دلایلش می‌تواند این باشد که برخی افراد در مواجهه با مشکلات بسیار عجول هستند و به جای این که دنبال راه‌حل‌های موثر باشند، دنبال راه‌حل‌های سریع می‌گردند. باید به‌خوبی بررسی کنید و زمان کافی بگذارید تا به هسته مشکلات برسید، نه این که خیلی سریع و فقط از ظاهر امور، راهکارهای غیرموثر انتخاب کنید. دلیل دیگر هم می‌تواند تکیه بیش از حد به خود و دانش خود باشد.

شاید هم فاید یک مهارت دیگر به نام مهارت مسئولیت پذیری باشند، یعنی نگران مسئولیت‌هایی هستند که ممکن است بعد از حل مسئله به وجود بیاید برای همین اقدامی برای آن انجام نمی‌دهند.

اول این که صرفا داشتن دانش در یک زمینه کافی نیست، بلکه برای حل مسئله باید سایر مهارت‌هایی که گفتیم را در خود پرورش دهید. نکته دوم این که صرفا به خودتان تکیه نکنید. مهارت حل مسئله ارتباط تنگاتنگی با روحیه کار تیمی دارد. باید یاد بگیرید با گروه همکاری کنید، نظرات و افکار دیگران را بشنوید و به آن‌ها اهمیت دهید و مسئله را از زاویه دید آن‌ها هم ببینید.

سخن پایانی

مشکلات برای همه ما وجود دارد، همواره باید با مسائل مختلف درگیر باشیم و این موضوع غیرقابل‌اجتناب است. در واقع ما از زمانی که به دنیا می‌آییم به‌نوعی درگیر حل مسئله می‌شویم. حال شما اگر در طول زندگی مهارت‌های خود را ارتقا دهید، برای مثال مهارت حل مسئله را یاد بگیرید و برای رویارویی با مشکلات آماده شوید، در صورت بروز مشکلات می‌توانید موثرتر و بهتر تصمیم بگیرید و راه‌حل‌های کارآمدی را برای حل مشکلات و مسائل پیدا کنید. در این مقاله به آموزش مهارت حل مسئله و روش‌های تقویت این مهارت پرداختیم تا بتوانید برای بهبود این توانایی در خودتان تلاش کنید. باز هم اگر ابهام و سوالی دارید در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.