زمانی این تصور وجود داشت که سازمان‌های کوچک و استارت‌آپ‌ها به مدیریت منابع انسانی و استراتژی منابع انسانی نیاز ندارند؛ اما حالا همه به خوبی می‌دانند که هر کسب‌وکاری، فارغ از اندازه سازمان، باید به نیروی کار خود توجه ویژه‌ای کند، زیرا مهم‌ترین و موثرترین عامل موفقیت یک سازمان و رسیدن به اهدافش، کارکنان آن است. به دلیل اهمیت بالای نیروی انسانی برای سازمان‌ها، در نتیجه مدیریت منابع انسانی استراتژیک هم اهمیت زیادی پیدا می‌کند و این روزها بحث داغ کسب‌وکارهاست. متاسفانه محتوای فارسی زیادی در این مورد نوشته نشده است و اکثر مطالب چندان روان و قابل‌فهم نیستند؛ اما در این مقاله مدیریت استراتژیک منابع انسانی می‌خواهیم تا حد امکان با بیانی ساده توضیح دهیم که استراتژی های مدیریت منابع انسانی چیست، در توسعه کسب‌وکار چه نقشی ایفا می‌کند و چرا تا این حد اهمیت دارد.
استراتژی منابع انسانی چیست؟
ما پیش از این در مقاله مفصلی درباره اینکه تعریف منابع انسانی چیست توضیح دادیم، اما الان می‌خواهیم درباره استراتژی‌های آن سخن بگوییم. هر سازمانی از منابع مختلفی از جمله منابع فیزیکی، منابع اطلاعاتی، منابع انسانی و… تشکیل شده است که در این میان منابع انسانی به دلیل نقش پررنگی که در پیشبرد اهداف سازمان و ایجاد مزیت‌های رقابتی دارد، بیش‌تر از سایر منابع مورد توجه قرار می‌گیرد.
اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم، استراتژی منابع انسانی در واقع یک برنامه و فرآیند کلی و مجموعه‌ای از اقدامات هر کسب‌وکار برای مدیریت و به‌کارگیری سرمایه‌های انسانی خویش است. این اقدامات در جهت رسیدن به اهداف استراتژیک سازمان صورت می‌گیرند. همچنین استراتژی های منابع انسانی ابزاری برای جذب، توسعه و پرورش و نگهداشت سرمایه انسانی هستند تا در نهایت برتری رقابتی، ارزش و رشد بلندمدت و مستمر حاصل شود.
مدیریت استراتژیک منابع انسانی
مدیریت استراتژیک منابع انسانی پل ارتباطی بین منابع انسانی سازمان، استراتژی‌ها، چشم‌اندازها و اهداف آن سازمان است. مدیریت منابع انسانی با مدیریت استراتژیک منابع انسانی تفاوت دارد و دقیقا همین که پای استراتژی منابع انسانی به میان می‌آید، تمرکز به سمت اهداف سازمانی می‌رود و از آن شکل سنتی منابع انسانی که محدود به جذب و استخدام بود فاصله می‌گیریم. این نوع مدیریت با توجه به گذشته و حال سازمان و منابع موجود، سازمان را در مسیری پیش می‌برد که برای آینده خود در نظر گرفته است.
استراتژی منابع انسانی چه اهمیتی برای سازمان دارد؟
این نکته غیرقابل‌انکار است که منابع انسانی نقش بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ای در پیشبرد اهداف سازمان دارد. بخش منابع انسانی هر سازمان با اتکا به استراتژی‌ها و برنامه‌های خود منجر به افزایش کارایی و اثربخشی کارکنان، نوآوری، پیشرفت و ایجاد مزیت رقابتی و فرهنگ سازمانی متناسب با اهداف می‌شود.
تعیین استراتژی و اقدام بر اساس این استراتژی‌ها باعث بهبود روابط بین کارکنان و مدیران شرکت می‌شود و در نهایت برای سازمان سودآوری خواهد داشت. سازمان‌ها برای این که به اهدافشان برسند به مدیریت استراتژیک منابع انسانی نیاز دارند. در واقع واحد منابع انسانی نقاط ضعف نیروی انسانی و مشکلات سازمان را شناسایی کرده و برای رفع آن‌ها برنامه‌ریزی و اقدام می‌کند، وگرنه فعالیت‌های سازمان با ضعف و اشکال پیش می‌رود و دستیابی به اهداف محقق نمی‌شود.
مدیریت استراتژیک منابع انسانی چیست؟
استراتژی مسیر رسیدن به مقاصد مطلوب را تعیین می‌کند بنابراین باید در این زمینه اهدافی را مد نظر قرار داد، واقعا هدف ما از شفاف کردن استراتژی‌ها چیست؟ سایت knowledgehut درباره اهداف استراتژی منابع انسانی می‌نویسد:
اجازه دهید نگاهی به تعریف مدیریت استراتژیک منابع انسانی بیندازیم. مدیریت استراتژیک منابع انسانی رابط بین نیروی کار یک شرکت و برنامه ها، اهداف و جاه‌طلبی‌های آن است. مدیریت استراتژیک منابع انسانی دارای اهداف زیر است: ابتدا ساختار سازمان خود را به اهدافش برسانید. افزایش بهره وری عملیاتی اصالت، سازگاری و مزیت استراتژیک را افزایش دهید.
انواع استراتژی های مدیریت منابع انسانی
استراتژی‌های منابع انسانی به 2 دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- استراتژی‌های عام و کلی
- استراتژی‌های خاص
استراتژی عام منابع انسانی
استراتژی‌های عام در واقع اهداف کلی سازمان درباره مدیریت بر کارکنان، جذب افراد، پرورش و ارتقا کارکنان، چگونگی بالا بردن انگیزه و تعهد نیروی انسانی و… را مشخص می‌کنند. اگر این مدل استراتژی‌ها را به درستی و بادقت تعیین و اجرا کنید، سازمان به آسانی در مسیری قرار می‌گیرد که به اهدافش برسد. استراتژی عام منابع انسانی سه رویکرد اصلی دارد:
- رویکرد مدیریت عملکرد برجسته:
شامل مجموعه اقداماتی برای افزایش بهره‌وری کارکنان، بهبود کیفیت محصولات و خدمات و به سود رسیدن سازمان می‌شود.
- رویکرد مدیریت مشارکت بالا:
این رویکرد بر مشارکت کارکنان و مدیران تاکید دارد و در واقع بر اساس آن باید کارکنان را مثل شرکای سازمان در نظر گرفت و حق اظهار نظر به آن‌ها داد.
- رویکرد مدیریت تعهد بالا:
این رویکرد در واقع بر اساس ایجاد تعهد در کارکنان است. در واقع کارکنان با تهدید و فشار کنترل نمی‌شوند، بلکه هر فردی به نوعی خودکنترلی دارد و روابط و فعالیت‌ها بر اساس تعهد و اعتماد شکل می‌گیرد.
استراتژی خاص منابع انسانی
این نوع استراتژی‌ها در مقایسه با استراتژی عام منابع انسانی، خاص‌تر و جزئی‌تر هستند و به جنبه‌های مختلفی می‌پردازند؛ برای مثال:
- شکار استعدادها و پیروزی سازمان در بازار کار رقابتی
- ارتقا عملکرد و افزایش یادگیری نیروی انسانی
- بهبود عملکرد و بالا بردن روحیه کارکنان با سیستم پاداش‌دهی
- مسئولیت اجتماعی سازمان
- بهبود روابط با کارکنان سازمان
چهار استراتژی منابع انسانی با توجه به نقاط مرجع استراتژیک
لن مشولم و پیتر بامبرگر برای تدوین استراتژی منابع انسانی، بر اساس نقاط مرجع استراتژیک و با توجه به مدل‌های مبتنی بر کنترل کارکنان و مدل‌های مبتنی بر بازار، چهارگونه استراتژی اصلی را معرفی می‌کنند که شامل موارد زیر می‌شود:
- استراتژی متعهدانه
- استراتژی پیمانکارانه
- استراتژی پدرانه
- استراتژی ثانویه
استراتژی متعهدانه
استراتژی متعهدانه برای مشاغل پیچیده و تخصصی استفاده می‌شود که کارشناسان این مشاغل به طور دائم موردنیاز سازمان هستند. در واقع جایگزینی آن‌ها به راحتی امکان‌پذیر نیست و به همین خاطر باید رویکردی موثر به بازار کار درون سازمان داشت.
استراتژی پیمانکارانه
این استراتژی نیز برای مشاغل پیچیده و تخصصی کاربرد دارد، با این تفاوت که سازمان به این نوع مشاغل به صورت موقت و کوتاه‌مدت نیاز دارد. در واقع استخدام دائمی و رسمی این دسته از کارشناسان برای شرکت هزینه بالایی را رقم می‌زند و به همین دلیل این کارشناسان با مبالغ بالا فقط به صورت پروژه‌ای یا برای مشاوره، با سازمان همکاری می‌کنند.
استراتژی پدرانه
استراتژی پدرانه برای مشاغل ساده، تکراری و استانداردپذیر به کار برده می‌شود که مدیریت شرکت تمایل به نگهداری و ارتقا کارکنان دارد.
استراتژی ثانویه
استراتژی ثانویه نیز برای مشاغل ساده، تکراری و استانداردپذیر به کار برده می‌شود، با این تفاوت که نیروی کار موردنیاز این مشاغل به میزان کافی در بازار کار وجود دارد و به همین دلیل مدیریت سازمان پرورش و حفظ این کارکنان را ضروری نمی‌داند.
معیارهای یک استراتژی اثربخش و کاربردی
استراتژی منابع انسانی زمانی اثربخش خواهد بود که معیارهای زیر را داشته باشد:
- همسو با نیازها و استراتژی‌های کسب‌وکار باشد.
- عناصر استراتژی منسجم و یکپارچه باشد.
- قابلیت تبدیل به برنامه‌های قابل‌اجرا را داشته باشد.
- تدوین استراتژی بر اساس تجزیه و تحلیل سازمان و محیط خارجی و مطالعه دقیق باشد.
- در تدوین استراتژی علاوه بر نیازهای سازمان و ذی‌نفعان، نیازهای کارکنان و مدیران هم در نظر گرفته شود.
سخن پایانی
در این مطلب با مهم‌ترین نکات مربوط به استراتژی منابع انسانی و تعریف مدیریت استراتژیک منابع انسانی آشنا شدید. تدوین و ایجاد استراتژی‌های منابع انسانی تقریبا زمان‌بر است؛ اما زمانی که استراتژی سازمان شما مشخص شد، به شرطی که استراتژی‌ها و اقدامات منابع انسانی همسو با اهداف کسب‌وکار باشد، سودآوری و منفعت بسیار زیادی برای سازمان شما ایجاد خواهد کرد.
